Źródłem prawa konsularnego przede wszystkim jest Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 1963roku oraz umowy dwustronne między państwami. Nie musimy znać każdego artykułu Konwencji, ale powinniśmy wiedzieć o tym co konsul może zrobić dla nas, nie chodzi tutaj tylko o wizy – ale co, jeżeli nas aresztowano albo zatrzymano?
Wyjeżdżając za granicę priorytetem powinno być nasze bezpieczeństwo. Sprawdźmy zatem gdzie znajduje się nasz konsulat, zapiszmy na przynajmniej dwóch kartkach najważniejsze informacje: adres, telefon kontaktowy i nazwisko konsula. Trzymajmy te informacje w różnych miejscach – w kieszeni, w portfelu.
Kiedy już musimy udać się do konsulatu, jednak nie ma żadnej polskiej placówki w naszym regionie lub gdy nie jest możliwe bezpieczne dotarcie do placówki możemy udać się do jakiejkolwiek placówki dyplomatycznej jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej. Jesteśmy traktowani jak obywatel państwa, do którego się udaliśmy.
Konsul pomaga nam w przypadku kradzieży, ciężkiej chorobie, wydawaniu dokumentów tymczasowych, śmierci, pomocy i repatriacji osób znajdujących się w ciężkim położeniu. Pomaga także w przypadku aresztowania lub zatrzymania. Państwo, które nas zatrzymało powinno poinformować nas o możliwości widzenia się z konsulem, niestety, nie zawsze tak robi, więc to my musimy zadbać o to, byśmy mieli kontakt z polską placówką. Na wniosek sadu lub innego właściwego organu można przesłuchać́ obywatela państwa wysyłającego w charakterze strony, podejrzanych, świadków, a nawet biegłych. Może reprezentować przed sądami państwa przyjmującego oraz może doręczać pisma procesowe.
Najczęstszym zagrożeniem podczas wyjazdów za granicę są kradzieże. Kieszonkowcy umiejętnie potrafią okraść turystów z wartościowych przedmiotów, policja często w państwach o wysokim wskaźniku przestępczości nie rozpoczyna nawet sprawy, wtedy najlepiej od razu udać się do konsula w celu udzielenia pomocy.
W przypadku katastrof lotniczych, wypadków autobusowych, samochodowych, osadzenia statku na mieliźnie konsul także stara się pomóc i informuje o zdarzeniu nasze państwo.
Można oddać do depozytu u konsula dokumenty, środki płatnicze, przedmioty wartościowe, jednak konsul może odmówić, jeżeli nie ma właściwych warunków lub utrudniłoby to prace w konsulacie. Do depozytu możemy dać przedmioty z przeznaczeniem dla obywateli państwa wysyłającego i przedmioty zgubione przez obywatela państwa wysyłającego. Opłaty są pobierane proporcjonalnie do wartości przedmiotu.
Konsul pobiera opłaty za wykonywane zadania. Obywatel polski może zapłacić w złotówkach. W wyjątkowych sytuacjach konsul może obniżyć opłatę o 25, 50, 75, 100%. Nie podlegają opłatą czynności: ochrony przysługujących praw obywatelom Polski, potwierdzenie lub ustalenie świadczeń, np. socjalnych, naruszenie praw przy pomocy zarobkowej, często jest to kwestia ubezpieczeń oraz ubieganie się o status weterana poza granicami Polski.
Konsul powinien zrobić wszystko, by udzielono nam pomocy. Jeżeli jest to konsul jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, musi powiadomić o zdarzeniu nasze państwo i dostarczyć wszelkich istotnych informacji przez udzieleniem jakiejkolwiek pomocy.
Konstytucja RP gwarantuje nam opiekę państwa nad obywatelem, mamy prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej. Nieznajomość prawa szkodzi, przed podróżą dobrze jest zaopatrzyć się w najważniejsze informacje, abyśmy wiedzieli co zrobić czy będziemy potrzebowali pomocy.
Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych z 1963 roku, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dyrektywa Rady (UE) 2015/637 z dnia 20 kwietnia 2015 r.
